Güneydoğu Anadolu’nun kadîm yerleşimlerinden biri olan Arnas (günümüzdeki adıyla Dargeçit), Mardin’in Midyat ilçesine bağlı tarihî bir köydür. Süryanî, Kürt ve Arap unsurların bir arada yaşadığı bu coğrafya, aynı zamanda seyyid ailelerinin de önemli bir yerleşim alanıdır. Özellikle “Arnas Seyyidleri” olarak bilinen bir topluluk, bu bölgede Hz. Hüseyin (r.a) soyuna dayanan köklü bir neslin temsilcileridir. Bu çalışma, Arnas Seyyidlerinin tarihsel kökenlerini, bölgedeki sosyal ve manevî etkilerini ve bugünkü durumlarını ele almayı amaçlamaktadır.
Tarihî Arka Plan: Arnas ve Seyyid Yerleşimi
Arnas köyü, tarih boyunca İslamî ilim ve irfanın önemli merkezlerinden biri olmuş, burada alimler, mutasavvıflar ve seyyidler yaşamıştır. Seyyidlerin bu bölgeye gelişi genellikle Emevî ve Abbâsî dönemlerinde yaşanan siyasî baskılar, ardından Selçuklu ve Osmanlı dönemlerindeki yerleştirme politikalarıyla ilişkilendirilmektedir.
Seyyid Göçleri ve Yerleşim Süreci
Arnas Seyyidlerinin bölgeye yerleşimi hakkında farklı rivayetler bulunmaktadır. Sözlü anlatımlara göre:
• Seyyid ailelerinin ataları, Hicaz bölgesinden yola çıkarak önce Musul, ardından Cizre ve Nusaybin üzerinden Arnas’a ulaşmıştır.
• Seyyidlerin ilk yerleşim noktaları arasında Kartmin (Mor Gabriel Manastırı civarı), Marîn, Dêrik ve Arnas gösterilmektedir.
• Osmanlı arşivlerinde 18. ve 19. yüzyıllarda “seyyid” olarak tescil edilen bazı ailelerin Arnas çevresinde yaşadığı görülmektedir.
Arnas Seyyidlerinin Şecere Bilgisi
Arnas seyyidlerinin nesep zinciri genel itibariyle Hz. Ali (k.v) – Hz. Hüseyin (r.a) – Zeynel Âbidîn üzerinden devam etmektedir. Yaygın rivayete göre bu soy:
1. Hz. Hüseyin (r.a)
2. İmam Zeynel Âbidîn
3. İmam Muhammed Bâkır
4. İmam Ca‘fer es-Sâdık
5. İmam Musa el-Kâzım
6. İmam Ali er-Rızâ
7. …
8. Seyyid Muhammed Nûrî (Arnas’a gelen ilk ced)
9. Seyyid Mahmûd
10. Seyyid Ali
11. Seyyid Abdullah
12. Seyyid Hâşim
13. … (Günümüz mensuplarına kadar uzanır)
Bu şecere sözlü gelenekte korunmuş, bazı ailelerde siyâdet senetleri ve vakfiye kayıtlarıyla desteklenmiştir. Günümüzde bu soyun mensupları, “Arnaslı Seyyidler” ya da sadece “Seyyid Ailesi” şeklinde anılmaktadır.
Tasavvufî ve İlmî Etkileri
Tarikat Bağlantıları
Arnas seyyidleri, özellikle Nakşibendî ve Kâdirî meşâyihiyle güçlü ilişkiler içinde olmuşlardır. Bazı kolları Halidî gelenek üzerinden Elazığ, Bitlis ve Siirt gibi merkezlerle irtibat kurmuşlardır.
• 19. yüzyılda yaşamış olan Seyyid Şeyh Abdullah el-Arnasî, bölgedeki Nakşibendî irşad halkalarının önemli simalarındandır.
• Ayrıca bazı seyyid aileleri Sühreverdiyye ve Kubreviyye tarikatlarına mensup olarak zikrullah ve sohbet meclisleri tertip etmiştir.
İlmî Faaliyetler
Arnas seyyidlerinin mensupları arasında medrese eğitimi görmüş, Arapça ve Farsça bilen âlimler bulunmaktadır. 19. yüzyılın sonlarına kadar Arnas’ta faaliyet gösteren medreselerde bu ailelerin büyük etkisi olmuştur.
Günümüzde Arnas Seyyidleri
Bugün Arnas seyyidlerinin torunları Türkiye’nin çeşitli şehirlerine dağılmış durumdadır. Mardin, Batman, Diyarbakır, Elazığ, İstanbul ve Ankara’da yaşayan çok sayıda mensup bulunmaktadır. Aile büyükleri hâlâ soy ağacını korumakta, bazıları bu mirası yazılı hale getirmektedir.
Toplumsal Saygınlık
Arnas seyyidleri, hâlâ bölgede manevî önderlik, cenaze defin, dua ve mevlid gibi dinî faaliyetlerde öncü kabul edilir. Halk arasında “seyyid duası”nın makbul olduğu inancı sürmektedir.
Aile içinde Kürtçe (Kurmancca) konuşulmakla birlikte, Arapça dualar ve hitaplar korunmaktadır. Bu durum, Arnas Seyyidlerini hem Kürt hem de Arap İslamî geleneklerine bağlayan önemli bir kültürel öğedir.
Arnas Seyyidleri, sadece bir soy zinciri değil; ilmî, tasavvufî ve kültürel süreklilik ifade eden kadîm bir topluluktur. Onların varlığı, Güneydoğu Anadolu’daki seyyid geleneğinin canlılığını ve İslamî ilimlerin yerel köklerini göstermesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu tür toplulukların şecereleri, sözlü tarihleri ve arşiv belgeleri ile belgelenerek evrensel bilgiye dönüştürülmelidir.