Zilan Seyyidleri, soylarını İslam Peygamberi Hz. Muhammed’in torunu Hz. Hüseyin aracılığıyla Ehl-i Beyt’e dayandıran ve bu nedenle “Seyyid” unvanını taşıyan köklü bir ailedir. Tarih boyunca özellikle Doğu Anadolu’daki Zilan aşiret konfederasyonu içinde dini ve manevi liderler olarak önemli bir rol oynamışlardır.
- Tarihi Kökenleri
Zilan Seyyidleri’nin kökeni, Emevi ve Abbasi dönemlerinde Ehl-i Beyt’e yönelik baskılardan kaçarak daha güvenli bölgelere göç eden peygamber torunlarına dayanmaktadır. Bu göçler sırasında bir kol Horasan ve Türkistan’a, diğer bir kol ise Anadolu’ya yönelmiştir.
Anadolu’ya gelen Seyyid aileleri, zamanla Batman’ın Gercüş ilçesine bağlı Becirmen köyü, Sason ve özellikle Van’ın Erciş ilçesindeki Zilan bölgesi gibi yerlere yerleşmişlerdir. Zilan Seyyidleri, bu bölgeye yerleşen ve soylarını belgelendiren seyyid zincirinin bir parçasıdır.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde büyük saygı görmüşlerdir. Rivayete göre, Yavuz Sultan Selim, İran Seferi sırasında bölgedeki Seyyid Osman Efendi ile görüşmüş, ona ve ailesine imtiyazlar tanımıştır. Bu imtiyazlar arasında vergi muafiyeti ve “Nakibü’l Eşraf” (Seyyidlerin Temsilcisi) olarak atanma gibi önemli ayrıcalıklar bulunmaktadır. Bu saygının sonraki Osmanlı padişahları tarafından da sürdürüldüğü bilinmektedir.
- Coğrafi Dağılımı
Tarihsel olarak Zilan Seyyidleri’nin ana yerleşim merkezi, Van’ın Erciş ilçesi ile Ağrı’nın Patnos ve Tutak ilçeleri arasında kalan ve “Zilan Deresi” olarak bilinen coğrafyadır. Bu bölge, Zilan aşiret konfederasyonunun da kalbi konumundaydı.
Günümüzde ise ailenin üyeleri, tarihsel anavatanları olan Van, Ağrı ve Batman başta olmak üzere Türkiye’nin birçok şehrine dağılmış durumdadır. Özellikle İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Adana gibi büyük metropollerde yaşayan aile mensupları bulunmaktadır.
- En Meşhur Şahsiyetleri
Zilan Seyyidleri denildiğinde akla gelen en önemli isimler, tasavvufi “Silsile-i Aliyye” olarak bilinen manevi zincirde yer alan alimlerdir: • Seyyid Mevlana Hâlid-i Zilan (1826-1954): Silsile-i Aliyye’nin otuz beşinci halkası olarak kabul edilen büyük bir alim ve velidir. Soy kütüğünün Osmanlı padişahları tarafından ceylan derisine yazılı bir şecere ile tasdiklendiği belirtilir. Anadolu’da “Hazreti Sultan” lakabıyla da tanınır ve manevi mirası günümüzde de devam etmektedir.
• Seyyid Muhammed Kasım-i Zilan: Seyyid Hâlid-i Zilan’ın oğlu ve halifesidir. Babasının vefatından sonra irşad (yol gösterme) görevini devralmış ve Silsile-i Aliyye’nin otuz altıncı halkası olmuştur. - Günümüzde Kullandıkları Soyadları
Cumhuriyet döneminde çıkarılan Soyadı Kanunu ile birlikte Zilan Seyyidleri, soylarını ve kökenlerini yansıtan çeşitli soyadları almışlardır. Günümüzde aile mensupları tarafından yaygın olarak kullanılan soyadlarından bazıları şunlardır: • Kutlu: Ailenin bir diğer kolu tarafından kullanılan yaygın bir soyadıdır.
• Zilan: Doğrudan geldikleri bölgenin adını taşıyan bu soyadı da kullanılmaktadır.
• Eren: Ailenin manevi kimliğine atıfta bulunan bu soyadı da tercih edilmiştir.
Bu soyadları, ailenin farklı kolları tarafından kullanılmakta olup, Zilan Seyyidleri’nin günümüzdeki varlığını ve köklü geçmişini temsil etmektedir.